Šerefudinova Bijela džamija u Visokom jedna je od arhitektonsko najbitnijih na području Visokog, ali i Evrope, a razlog toga je što spada među tri najbolje dizajnirana sakralna prostora u Evropi.
Džamija u centru Visokog svakodnevno plijeni pažnju prolaznika. Osim Tabačke džamije koja je nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine, Pertačke koja je najstarija u Visokom, i Šerefudinova Bijela džamija ima svoju prošlost i priču.
Prvi put je izgrađena 1477. godine, a sadašnji izgled je dobila nakon rekonstrukcije koja je završena 1980. godine. Projektirao ju je Zlatko Ugljen, jedan od najpriznatijih bosanskohercegovačkih arhitekata današnjice.
Za svoj rad 1983. godine je dobio prestižnu međunarodnu nagradu za arhitekturu “Aga Khan”, a džamija iz Visokog ušla je u skoro sve enciklopedije savremene arhitekture. Pohvaljen je i da je majstorski spojio savremene uticaje kao što je Le Corbusierova Ronchamp katedrala i tradicionalne osmanlijske elemente.
U razgovoru za Klix.ba Edin ef. Bukva, imam Šerefudinove Bijele džamije je izjavio da je ova džamija dragulj ne samo Visokog već cijele Bosne i Hercegovine, a da to najbolje priznaju i cijene turisti i stručnjaci iz Evrope i cijelog svijeta koji dolaze u Visoko.
“Čaršijska džamija je arhitektonski dragulj, nastajala je deset godina, a njen autor je akademik Zlatko Ugljen. Ona je i tada, prije 39 godina bila ispred vremena po svojoj ostvarenosti, ali ono što je specifično da je i danas ispred svog vremena što se tiče umjetničkih arhitektonskih utisaka. Njen izgled je presjek piramide i simbolizira pečinu”, kazao je za Klix.ba Bukva.
Dodao je da tadašnji građevinski materijali nisu mogli spriječiti prokišnjavanje krovne konstrukcije, pa su novčanim sredstvima koja su dobili 1983. godine džamiju pokrili bakrenim pokrovom kako bi spriječili veću štetu, ali i približili se tradicionalnim džamijama. Međutim, prošle godine, kada je započela prva faza adaptacije, s krova je skinut bakarni pokrov i džamiji je vraćen originalni izgled.
“Drago nam je da je Allah htio da se podudari prošla godina adaptacije i predstavljanje u New Yorku u muzejima moderne umjetnosti gdje je u okviru izložbe Jugoslovenske arhitekture od 1948. do 1980. godine posebno mjesto imala ova džamija. Sudbina našeg odnosa u BiH prema ovakvim vrijednostima ogleda se u tome da prepoznamo nešto samo kada nam dođe neko sa strane i na to ukaže. Osim nas koji smo u džematu, koji je poznajemo kao djelo Ugljena, vjerujem da dosta ljudi ni u Visokom, ali i šire ne zna da je ova džamija poznata i priznata u svijetu”, dodao je Bukva.
Obnova džamije nije završena, a ove godine počet će druga faza koja obuhvata rekonstrukciju akšam minareta, ograde, restauracija kamenih šadrvana i brojnih drugih elemenata.
Ono što je specifično za ovu obnovu jeste da se obnavlja samo sredstvima domaćih privrednika i uz njihovu finansijsku podršku. S obzirom na to da je džamija unikatna, bh. brend, i nije kopija turske, osmanske ili arapske arhitekture, tako su i novčana sredstva od ovih zemalja za njenu obnovu uskraćena.
Džamija u sklopu svog kompleksa ima pristupni prostor i dvorište, glavni unutrašnji prostor, produženje glavnog prostora, groblje i minaret.
Na krovnom dijelu se nalazi pet staklenih panela, prozora, koji simboliziraju pet glavnih islamskih principa i bacaju svjetlost na najbitnije prostore unutrašnjosti.
Za izradu su korišteni gipsani beton, bijeli malter za unutrašnje zidove, borovina za unutrašnje elemente te čelične cijevi za minaret.
Edin ef. Bukva zahvalio se svim privrednicima u Visokom, ali i šire koji su prepoznali projekt obnove te pozvao i druge u BiH da im pomognu u njihovim namjerama.