Arapska riječ sunnet (mn. sunen) je višeznačna. Može se njome označavati čelo, obline lica ili lice u cijelosti; može značiti pravac, način, metod, običaj, put, utabanu stazu, ustaljeni način ponašanja ili životni put općenito, bez obzira kakav bio, te također kosmičke nepromjenljive zakone.
Arapska riječ sunnet (mn. sunen) je višeznačna. Može se njome označavati čelo, obline lica ili lice u cijelosti; može značiti pravac, način, metod, običaj, put, utabanu stazu, ustaljeni način ponašanja ili životni put općenito, bez obzira kakav bio, te također kosmičke nepromjenljive zakone.
Sunnet, ili njegova množina sunen, spominje se na 16 mjesta u Kur’anu (azimu’š-šan). Vrlo često označava način življenja, ponašanje i vladanje protivnika islama koje je bilo karakteristično i za ranije narode:
قُلْ لِلَّذِينَ كَفَرُوا إِنْ يَنتَهُوا يُغْفَرْ لَهُمْ مَا قَدْ سَلَفَ وَإِنْ يَعُودُوا فَقَدْ مَضَتْ سُنَّةُ الأَوَّلِينَ
Reci onima koji ne vjeruju: ako se okane, biće im oprošteno ono što je prije bilo; a ako se ne okane, – pa zna se šta je s drevnim narodima bilo. (8, 38)
Ovaj termin u Kur’anu se odnosi i na Božiji nepromjenljivi zakon koji vlada svemirom u cjelini:
سُنَّةَ مَنْ قَدْ أَرْسلْنَا قَبْلَكَ مِنْ رُسُلِنَا وَلا تَجِدُ لِسُنَّتِنَا تَحْوِيلا
…jer tako je bilo sa svima onima koji su poslanike protjerali, koje smo prije tebe poslali, i ni ti nećeš naići na odstupanje od zakona Našeg. (17, 77)
U hadisu, kada se govori o vatropoklonicima, stanovnicima Hedžera, stoji:
و حَدَّثَنِي عَنْ مَالِك عَنْ جَعْفَرِ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ عَلِ يٍّ عَ نََْ أَبِي أَنَّ عُمَ رَََ بْ نَََ الْذَكَّ اََ كَ رَََ
الْمَجُوسَ فَقَالَ مَا أَدْرِي كَيْفَ أَصْنَعُ فِ يََ أَمْ رََِ مْ فَقَ اََلَ عَبْ دََُ ال رَََّحْمَنِ بْ نََُ عَ وََْسٍّ أَ هَََْْدُ لَسَ مََِعْتُ
رَسُولَ اللََِّّ صَلَّى اللََّّ عَ لَيْ وَسَلَّمَ يَقُولُ سُنُّوا بِهِمْ سُنَّةَ أَ لِ الْكِتَا Prenio nam je od Malika, od Dža‘fera b. Muhammeda b. ‘Alije, od njegova oca, da su ‘Umeru b. El-Hattabu spomenuti vatropoklonici pa je rekao: Ne znam kako s njima postupiti. Na to mu je ‘Abdu’r-Rahman b. ‘Avf rekao: Svjedočim da sam čuo Božijeg Poslanika (sallallahu ‘alejhi ve sellem) kako kaže:
«Postupajte s njima kao sa sljedbenicima Knjige!»
Postupati s vatropoklonicima kao sa sljedbenicima Knjige znači garantirati im sigurnost, a od njih uzimati glavarinu.
Takav ustaljeni način života koji se podrazumijeva pod pojmom sunneta može biti ustanovljen od strane pojedinca, grupe ili zajednice.
Prema El-Kisaiju, sunnet označava trajnost (ad-dawàm) i istrajavanje u nečemu, dok prema El-Hattabiju ova riječ znači pohvalan način življenja, pa ako se želi ukazati na neprimjeren način života, onda je neophodno upotrijebiti pridjev u tom značenju uz ovu imenicu, kao što se u hadisu kaže:
حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِ الْمَلِكِ بنِ أَبِي الشَّوَارِ حَدَّثَنَا أَبُو عَوَانَةَ حَدَّثَنَا عَبْدُ الْمَلِكِ بْنُ عُمَيْرٍّ
عَنِ الْمُنْذِرِ بْنِ جَرِيرٍّ عَنْ أَبِي قَالَ قَالَ رَسُولُ اللََِّّ صَلَّى اللََّّ عَلَيْ وَسَلَّمَ مَنْ سَنَّ سُنَّةً حَ سَنَةً فَعُمِلَ
بِهَا كَانَ لَ أَجْرُ ا وَمِثْلُ أَجْرِ مَنْ عَمِلَ بِهَا لا يَنْقُصُ مِنْ أُجُورِ مْ يَْْئًا وَمَنْ سَنَّ سُنَّةً سَي ئَةً فَعُمِلَ
بِهَا كَانَ عَلَيْ وِزْرُ ا وَوِزْرُ مَنْ عَمِلَ بِهَا مِنْ بَعْدِهِ لاَ يَنْقُصُ مِنْ أَوْزَارِ مْ يَْْئًا
Prenio nam je Muhammed b. ‘Abdu’l-Melik b. Ebu’š-Ševarib, od Ebu ‘Avanea, od ‘Abdu’l-Melika b. ‘Umejra, od El-Munzira b. Džerira, od njegova oca, da je Božiji Poslanik (sallallahu ‘alejhi ve sellem) rekao:
«Ko uspostavi lijepu praksu tako da se ona prakticira nakon njegove smrti, tome se upisuje nagrada i svih onih koji su to prakticirali, a da se od njihove nagrade ništa ne oduzima. A ko, pak, uspostavi lošu praksu tako da se ona čini nakon njegove smrti tome će biti upisan grijeh i svih onih koji su je činili, a da se od njihova grijeha ništa ne oduzima.»
Prema drugima, sunnet je uobičajeni način življenja bez obzira bio pozitivan ili negativan, kako se to spominje u hadisu Božijeg Poslanika (sallallahu ‘alejhi ve sellem):
حَدَّثَنَا مُحَمَّدُ بْنُ عَبْدِالْعَزِيزِ حَدَّثَنَا أَبُو عُمَرَ الصَّنْعَانِيُّ مِنَ الْيَمَنِ عَنْ زَيْ دََِ بْ نََِ أَسْ لَََمَ عَ نََْ
عَكَاءِ بْنِ يَسَارٍّ عَنْ أَبِي سَعِيدٍّ الْذُدْرِ يِ عَنِ النَّبِ يِ صَلَّى اللََّّ عَلَيْ وَسَلَّمَ قَ اََلَ لَ تَََ تََْ بَََعُنَّ سَ نَََنَ
مَنْ كَانَ قَبْلَكُمْ بِْْرًا بِْْرًا وَ رَاعًا بِذِرَاعٍّ حَتَّى لَوْ دَخَلُوا جُحْرَ ضَ بٍّ تَبِعْتُمُو مْ قُلْنَا يَا رَسُ وََلَ اللََِّّ
الْيَهُودُ وَالنَّصَارَى قَالَ فَمَنْ
Prenio nam je Muhammed b. ‘Abdu’l-‘Aziz, od Ebu ‘Umera Es-San‘anija iz Jemena, od Zejda b. Esleme, od ‘Ata’a b. Jesara, od Ebu Se‘ida El-Hudrija, od Vjerovjesnika (sallallahu ‘alejhi ve sellem), da je rekao: «Doista ćete pedalj po pedalj, aršin po aršin, slijediti način življenja onih prije vas tako, kada bi oni ugmizali u guštersku rupu, i vi biste ih slijedili.» Upitasmo: «Božiji Poslaniče, da li se to misli na način življenja jevreja i kršćana?» A on reče: «A koga drugog?!»
U hadisima Božijeg Poslanika (sallallahu ‘alejhi ve sellem) pojam sunneta nekada sasvim jasno ukazuje na obavezni način ponašanja:
حَ دَّثَنَا أَبُو مَعْمَرٍّ حَدَّثَنَا عَبْدُالْوَارِثِ عَنِ الْحُسَيْنِ عَنْ عَبْدِاللََِّّ بْنِ بُرَيْدَةَ قَالَ حَدَّثَنِي عَبْ دُاللََِّّ
الْمُزَنِيُّ عَنِ النَّبِ يِ صَلَّى اللََّّ عَلَيْ وَسَلَّمَ قَالَ صَلُّوا قَبْلَ صَلاةِ الْمَغْرِ قَالَ فِي الثَّا لثَ ةََِ لِمَ نََْ اَََْءَ
كَرَا يَةَ أَنْ يَتَّذِذَ ا النَّاسُ سُنَّة
Prenio nam je Ebu Ma‘mer, od ‘Abdu’l-Varisa, od El-Husejna, od ‘Abdullaha b. Burejdea, od ‘Abdullaha El-Muzenija, od Vjerovjesnika (sallallahu ‘alejhi ve sellem), da je rekao:
«Klanjajte prije akšamskog farza!», a onda je u trećem navratu rekao da je to za onoga ko hoće – ne želeći da to ljudi prihvate kao obavezni način ponašanja.
Ima mišljenja da je riječ sunnet tuđica i da potječe od hebrejske riječi mišna koju jevreji koriste da bi ukazali na skup Izraelovih predaja koje komentarišu Tevrat i služe im kao izvor spoznavanja normi Tevrata, te da su taj pojam muslimani arabizirali u formi sunneta koristeći ga da bi označili cjelinu Muhammedovih (sallallahu ‘alejhi ve sellem) predaja i smatraju ga jednim od izvora svoga zakonodavstva.
Istina je, pak, da se sunnet u ovom značenju cjeline Poslanikovih (sallallahu ‘alejhi ve sellem) predaja počinje koristiti tek nakon prvog stoljeća po Hidžri, pa je shvatanje da se radi o preuzetom terminu bez ikakva utemeljenja.
Na osnovu navedenih upotreba termina sunneta može se zaključiti da je riječ sunnet izvorno arapska i da se njeno značenje kreće od pojmova čela i lica, preko izraza: pravac, način, metod, životni put, istrajavanje u nečemu, do obaveznog načina ponašanja i kosmičkih nepromjenljivih zakona.
Autor: Zuhdija Hasanović
islam.ba