Stručnjaci upozoravaju da je spaljivanje svetih knjiga predstavljalo početak dva najsmrtonosnija Genocida u Evropi u 20. stoljeću, nad Jevrejima i Bošnjacima.
Nije nam strano skrnavljenje Kur’ana u Švedskoj i drugim dijelovima Evrope. Historija spaljivanja knjiga u Evropi datira još iz srednjeg vijeka, kada su ova djela imala značajnu simboliku koja se proteže daleko dalje od pukih pisanih riječi.
Prema dr. Faridu Hafezu, starijem istraživaču na Univerzitetu Georgetown, spaljivanje knjiga preuzima ulogu simboličkog progona, kada su ciljani ljudi odsutni ili su umrli, piše TRT World.
˝Za mene je spaljivanje knjiga simbolično ubistvo ili simbolično uništenje ako se ljudi kojima su ove knjige svete ne mogu eliminirati˝, kaže on.
Dr. Hafez također citira poznate riječi njemačkog jevrejskog pisca Heinricha Heinea da ˝oni koji spaljuju knjige na kraju će spaljivati ljude˝, u odnosu na historijski kontekst španske inkvizicije.
Tokom španske inkvizicije 1500-ih, kardinal Ximenez de Cisneros naredio je javno spaljivanje svih arapskih knjiga koje su mogli pronaći u Granadi. Osim onih o medicini, podaci govore da je zapaljeno oko 5.000 knjiga, prema različitim izvorima.
Stručnjaci kažu da nedavne incidente spaljivanja Kur’ana treba posmatrati u historijskom kontekstu jer su takve akcije u prošlosti dovele do nasilja velikih razmjera nad manjinama i slabijim dijelovima društva.
Historija spaljivanja knjiga u Evropi
˝Spaljivanje svetih knjiga poput Kur’ana ili Tore je zločin iz mržnje˝, kaže Lena Posner-Korosi, predsjednica jevrejske zajednice u Švedskoj.
Bio je to sumorni podsjetnik za njenu zajednicu jer ih je to natjeralo da se prisjete nacističke politike spaljivanja zabranjenih knjiga jevrejskih autora, što je bio uvod u Holokaust.
Počevši od 10. maja 1933. godine, studentske grupe pod nacističkim uticajem vodile su javne lomače na kojima su palile knjige za koje su smatrali da ˝nisu nemačke˝. Ova paljevina dogodila su se u 34 mjesta sa univerzitetima. U vatru su bačene knjige poznatih jevrejskih, liberalnih i ljevičarskih autora.
Shodno tome, mnogi članovi jevrejskih zajednica u Švedskoj i Danskoj sada pozivaju vlasti da zauzmu oštriji pristup kao odgovor na ove zabrinjavajuće događaje.
˝Historija je Jevreje naučila šta može uslijediti kada počnete da palite knjige˝, dodaje Posner-Korosi.
Ona poziva na izmjenu postojećeg zakonodavstva o zločinima iz mržnje kako bi se spaljivanje svetih knjiga i tekstova prepoznalo kao nezakonit čin.
Rašid Musa, bivši predsjednik Muslimanske švedske omladinske organizacije također smatra da je potrebno uzeti u obzir historijski kontekst posljednjih događaja.
˝Švedske vlasti koriste slobodu govora kao argument da Paludanu dopuste da spali Kur’an, ali to moramo razumjeti i staviti u historijski kontekst˝, rekao je Musa u intervjuu za Anadolu Agency.
˝Ne moramo ići tako daleko u historiju, dovoljno je pogledati primjer Bosne sredinom 1990-ih, gdje su srpski fašisti spaljivali bošanjačku književnost i bombardirali biblioteke˝, dodao je.
U avgustu 1992. godine u glavnom gradu Bosne, Sarajevu, podsjeća TRT World namjerno je zapaljena Vijećnica sa dva miliona knjiga. Ovaj tragični događaj rezultirao je uništenjem rukopisa iz otomanskog doba i delikatnih brošura starih 500 godina, jer je Narodna biblioteka Bosne i Hercegovine postala žrtvom granatiranja i paljenja od strane srpskih snaga.
Dva od ovih razornih Genocida su pokazala zabrinjavajući obrazac u kojem incidenti sa spaljivanjem knjiga označavaju početak domino efekta, koji vodi do sistemskog nasilja nad određenom grupom ljudi.
Ako se ne obuzda, stručnjaci pozivaju da će posljedice takvih nasilnih djela eskalirati, predstavljajući značajnu prijetnju životima nebrojenih muslimanskih pojedinaca koji žive u Evropi i šire.
Mišljenje ili zločin iz mržnje
Mračna sjenka nasilne historije Evrope opstaje i danas, sa usponom krajnje desničarskih ideologija koje propagiraju fašističke poglede na svijet, koji brzo prodiru u političku sferu kontinenta. Ovaj fenomen je doprinio uznemirujućem porastu zločina iz mržnje širom kontinenta.
Stranke krajnje desnice koje su nekada bile na marginama političkog spektra, sada zauzimaju vladine pozicije uz mainstream desničarske kolege i ovaj trend se vidi u raznim zemljama.
U Finskoj se, na primjer, partija ˝Finci˝, sa dominantnim antiimigrantskim i antievropskim stavom, nedavno pridružila koalicionoj vladi. Slično, ovaj politički pomak je evidentan u Italiji i Švedskoj, gdje ekstremno desničarske grupe učestvuju u vladinim koalicijama ili ih vode.
Normalizacija govora mržnje krajnje desnih stranaka prema određenim grupama ljudi kroz njihov politički diskurs sve se više manifestuje u svakodnevnom životu širom Evrope.
Ovaj trend je objavljen u komunikaciji Evropske komisije iz 2021. pod naslovom ˝Inkluzivnija i zaštitnička Evropa: proširenje liste zločina EU na govor mržnje i zločine iz mržnje˝, u kojoj se ističe značajan porast govora mržnje i incidenata iz mržnje širom Evrope posljednjih godina.
˝Mržnja prelazi u mišljenje, ciljajući na pojedince i grupe ljudi koji dijele ili smatraju da dijele zajedničku karakteristiku, kao što su rasa, etnička pripadnost, jezik i religija˝, navodi se u dokumentu Komisije.
Što se istaknutije političke ličnosti fokusiraju na ciljanje određenih grupa unutar preovladavajućeg mišljenja, to više društvo teži normalizaciji govora mržnje i zločina iz mržnje protiv manjinskih zajednica.
Incidenti sa spaljivanjem Kur’ana, koje je još jednom popularizirao lider danske krajnje desničarske stranke, služe kao oštri primjeri ovog uznemirujućeg trenda normalizacije neprijateljstva.
Ovakvi incidenti su bili svjedoci više puta, kako u Evropi, tako iu raznim dijelovima svijeta, naglašavajući sve veće prihvatanje animoziteta prema muslimanima.
Spaljivanje Kur’ana: Od SAD do Evrope
Još 2005. godine, u zatvoreničkom logoru u zaljevu Guantanamo, gdje su stotine muslimanskih muškaraca držane bez optužbe ili suđenja zbog kontroverzne američke politike globalnog rata protiv terorizma pokrenute nakon incidenata 11. septembra, izvještaj objavljen u Newsweeku razotkrio je da je američko osoblje namjerno oštetio primjerak knjige tako što su puštali vodu u toaletu kako bi mučili muslimanske zarobljenike u zatvoru.
Pet godina kasnije, 2010. godine, na 9. godišnjicu 11. septembra, evangelistički pastor Terry Jones najavio je da će spaliti 200 primjeraka Kur’ana. Njegova crkva je također planirala da bude domaćin ˝Međunarodnog dana spaljivanja Kur’ana˝, ali je kasnije morala otkazati događaj zbog intenzivnih protesta.
Uprkos otkazivanju svojih prethodnih planova, Jones je ostao nepokolebljiv i pokušao je još jedan veliki događaj paljenja 11. septembra 2013. Međutim, uhapšen je prije nego što je uspio zapaliti 2.998 primjeraka Kur’ana, simbolizirajući po jednu za svaku žrtvu 2001. napada. Jones se suočio s optužbama u vezi s ilegalnim transportom goriva i otvorenim nošenjem vatrenog oružja.
Evropski političari, inspirisani ovakvim postupcima, sistematski su vrijeđali Kur’an i muslimane. Godine 2017, Geert Wilders, krajnje desničarski holandski političar, čak je obećao da će zabraniti Kur’an u Holandiji, praveći poređenje sa zabranom zloglasne knjige Adolfa Hitlera, ‘Mein Kampf’.
Posljednjih godina Rasmus Paludan, dansko-švedski provokator, još jednom je popularizirao spaljivanje Kur’ana. Njegovi postupci inspirisali su druge koji traže međunarodnu slavu da krenu njegovim stopama. Prihvaćajući ovu kontroverznu strategiju, Paludan je crpio inspiraciju iz ličnosti poput Wildersa, izbacujući se u svjetla svjetske pažnje.
Sloboda govora ili zločin iz mržnje?
Čini se da debate koje se vode oko spaljivanja Kur’ana u Evropi uglavnom daju prioritet zaštiti slobode govora u odnosu na rješavanje rasističkih dimenzija spaljivanja Kur’ana. Ovaj fokus može ometati sve veću prihvatljivost antimuslimanskih stavova.
Na pitanje da li su zakonske izmjene ključne za klasificiranje spaljivanja Kur’ana kao zločina iz mržnje kako bi se osigurala sigurnost i prava muslimanskih zajednica u Evropi, dr. Hafez naglašava veću, temeljnu zabrinutost.
˝Ako je spaljivanje Kur’ana simbolično ubistvo, posebno ljudi koji se udružuju s bijelom privilegovanom grupom, onda je pravo pitanje kako možemo živjeti u svijetu u kojem muslimani kao marginalizirani ljudi u zemljama poput Švedske mogu postati jednaki u ovim društva. To je za mene veće pitanje˝, upozorava dr. Hafez.
On baca svjetlo na duboko ukorijenjenu islamofobiju u evropskim zemljama, naglašavajući višestruke izazove s kojima se suočavaju muslimani:
˝Muslimanske obrazovne institucije su pod pritiskom države, udruženjima poput švedskih Mladih muslimana se oduzimaju sredstva, muslimanskim organizacijama civilnog društva oduzimaju se prava da vode obrazovne institucije itd. To je ono čime se međunarodna zajednica mora pozabaviti. Ako prepustimo bitku simboličnim borbama, koliko god bile važne, ignoriramo prave probleme˝, upozorio je.